23 juli 2014
Kanttekeningen bij inzet zelfredzaamheidsmatrix
De gemeente Amsterdam wil een zogeheten Zelfredzaamheidsmatrix (ZRM) gaan gebruiken voor alle doelgroepen die gebruikmaken van de Wmo en de wijkzorg. De zelfredzaamheid van een cliënt wordt dan op elf levensterreinen in beeld gebracht. Het gebruik van één methode door alle professionals is op zich lovenswaardig. Desondanks zetten wij, mét de zorgaanbieders, de nodige kanttekeningen bij de inzet van de ZRM. Inmiddels groeit bij alle partijen het besef dat het verstandig is om in de praktijk flexibel met de matrix om te gaan.
Voor ons is het uitgangspunt dat de cliënt zelf, zo nodig met hulp van iemand uit de directe omgeving, aangeeft waar zij of hij problemen ondervindt. De professional moet aansluiten bij wat de cliënt aangeeft en doorvragen als deze vermoedt dat er achterliggende problemen zijn.
Ee vinden echter niet dat de gemeente aan àlle cliënten zonder meer mag vragen om informatie te geven over àlle levensgebieden. Het is onwenselijk dat de gemeente de ZRM altijd gebruikt voor alle cliënten, dus ook als dit voor de cliënt niet snel leidt tot goede oplossingen.
ZRM te globaal
Sinds mei 2013 houden wij al de vinger aan de pols. Op ons aandringen heeft de GGD, ontwikkelaar van de ZRM, dit voorjaar een aantal onderwerpen aan de oorspronkelijke matrix toegevoegd om deze geschikter te maken voor ouderen en mensen met een verstandelijke beperking.
Ook met de aanvullingen van de GGD, blijft het een grofmazig instrument, dat een te globaal beeld geeft van de situatie. Voor een goed ondersteuningsplan is juist concrete, specifieke informatie over de cliënt nodig.
Te weinig respect voor autonomie cliënt
Soms hebben mensen weinig inzicht in hun ziekte of problemen. Zij doen zich uit schaamte of angst beter voor. Eén van de redenen waarom de GGD van mening is, dat altijd alle levensdomeinen van de ZRM beoordeeld moeten worden. Het kan helpen om verborgen problematiek aan het licht te brengen.
Maar als iemand door een lichamelijke beperking een probleem heeft met mobiliteit, is het niet logisch om zonder aanleiding door te vragen naar de financiële situatie of huiselijke relaties. Dat getuigt van weinig respect voor de autonomie van mensen. De overheid dringt zo onnodig binnen in de persoonlijke levenssfeer.
Hoge score kan bedrieglijk zijn
De matrix meet in feite niet de zelfredzaamheid van het individu, maar de samen-redzaamheid: wat iemand kan met behulp van al aanwezige mantelzorg en formele zorg. De inzet van de omgeving wordt meegewogen in de score.
Achter een hoge score (de persoon is zelfredzaam) kan iemand schuilgaan die in feite nauwelijks zelfredzaam is, maar zich dankzij intensieve mantelzorg net staande houdt. De situatie kan daardoor beter lijken dan deze is. Dit vinden we zorgelijk, omdat het beroep op mantelzorg almaar toeneemt.
Flexibel werken
Bovenstaande kritiekpunten hebben we uitvoerig besproken met de beleidsmakers van de dienst Wonen Zorg en Samenleven en de onderzoekers van de GGD. De gemeente erkent inmiddels ook dat er nadelen kleven aan de standaardtoepassing van de ZRM.
Wij hebben ervoor gepleit flexibeler om te gaan met de ZRM, en deze alleen te gebruiken voor situaties waarin deze helpt om inzicht te geven. Soms is de hulpvraag eenduidig en is de cliënt gebaat bij een snelle oplossing, zonder dat daarvoor eerst alle levensgebieden aan de orde hoeven komen. Ook voor professionals staat dit belang voorop.
Meer over de ZRM
De ZRM-score geeft een globaal beeld van de zelfredzaamheid van een persoon op elf levensgebieden, zoals financiën, maatschappelijke participatie, lichamelijke en psychische gezondheid, en huiselijke relaties. De matrix laat zien op welke levensgebieden er problemen zijn, maar geeft geen antwoord op de vraag welke ondersteuning iemand nodig heeft.
Dat moet de professional met de cliënt bepalen. De gemeente wil de matrix gaan inzetten voor alle groepen cliënten.